Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Serdar Nurmedov, özellikle deprem üzere travmalar sonrası meskenine kapanan gençlerin yaşadığı ruhsal meseleler, bu durumun nedenleri, belirtileri ve ailelerin nasıl yaklaşması gerektiği hakkında bilgi verdi.
Evden çıkmamak, hayatta kalma stratejisi olarak devreye giren bir savunma düzeneği…
Türkiye’de son yıllarda peş peşe yaşanan irili ufaklı zelzelelerin binlerce insanın hayatını olumsuz istikamette etkilediğini tabir eden Prof. Dr. Serdar Nurmedov, “Fiziki, toplumsal ve maddi yıkımların yanı sıra sarsılan ruhsal istikrarlar de uzun yıllar toplum üzerinde tesirini sürdürmeye devam ediyor.” dedi.
Son günlerde medyada yer yer zelzele sonrası meskenden çıkamayan, toplumsal hayata dönemeyen, kendini odasına kapatan gençlerin kıssalarına rastlandığını hatırlatan Prof. Dr. Nurmedov, “Bu durum kolay bir isteksizlik ve ilgi azalmasından fazla buzdağının görünen kısmı misali, önemli bir ruhsal sorunun sadece görünen yüzü olabilir. Deprem üzere ağır bir travmadan sonra birtakım beşerler dış dünyayı tehlikeli olarak algılar. Konut, onlar için tek inançlı alan haline gelir. Bu sebeple meskenden çıkmamak bir tercih değil, beynin hayatta kalma stratejisi olarak devreye giren bir savunma düzeneğidir. Bu duruma psikolojide kaçınma davranışı (avoidance) denir ve birçok vakit Akut Gerilim Tepkisi ve/veya Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu ile bağlıdır.” açıklamasını yaptı.
Uzun müddet meskenden çıkmamak ruhsal bir bozukluğun gelişmesi için kıymetli bir risk faktörü!
Uzun mühlet meskenden çıkmamanın her vakit için ruhsal bir bozukluğun belirtisi olmayabileceğini ama bu durumun, ruhsal bir bozukluğun gelişmesi için kıymetli bir risk faktörü olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Serdar Nurmedov, “Uzun süre dışarı çıkmamak, okula ya da işe gitmemek, beşerlerle görüşmeyi bırakmak; depresyon, dert bozukluğu, agorafobi yahut toplumsal fobi üzere ruhsal meselelerin habercisi olabilir.” dedi.
Prof. Dr. Nurmedov, bunlara ek olarak ‘hayat anlamsız’ ya da ‘artık hiçbir şey yapmak istemiyorum’ üzere ümitsizlik da eşlik ediyorsa artık bu durumun ciddiye alınması gerektiğini aktardı.
Aileler ya da kişinin yakın etrafı ne çok zorlayıcı ne de çok müsaade verici olmalı!
Normal kaidelerde bile dijital dünyaya olan eğilimin artmasına ek olarak travma sonrası birtakım gençlerin gerçek hayattan yeterlice çekilip dijital dünyaya sığındıklarını kaydeden Prof. Dr. Serdar Nurmedov, “Saatlerce telefonla oynamak, oyunlara bağımlı hale gelmek aslında duygusal acıdan kaçma metodudur. Vakitle bu durum gerçeklikten kopma, toplumsal marifetlerin körelmesi, yalnızlaşmanın artması üzere önemli sonuçlar doğurur ve Hikikomori gibisi toplumsal izolasyon sürecine evrilir.” dedi.
Bu tıp durumla karşılaşan ailelerin ya da kişinin yakın etrafının ne çok zorlayıcı ne de çok müsaade verici olması gerektiğini lisana getiren Prof. Dr. Nurmedov, şunları söyledi:
“Zorlamak direnci arttırır ve kişi daha çok içine kapanır. Öte yandan ‘bırakalım kendisi toparlasın’ yaklaşımı da sürecin uzamasına ve sorunun büyümesine vesile olur. Bu bağlamda aileler ya da kişinin yakın etrafı yargılamadan dinleyebilmeli, his ve hislerini önemsemeli, birlikte günlük küçük maksatlarla hayata dönüş planları yapmalı, uzman dayanağı için teşvik etmeliler. Öte yandan azarlamak, suçlamak, kıyaslamak ya da zorla dışarıya çıkarmaya çalışmak asla yapılmaması gereken davranışlardır.”
Kişi iki haftadan daha uzun müddettir içe kapanmışsa durum ciddidir!
Uzun müddet meskende kalmanın ve toplumsal hayattan uzaklaşmanın sadece ruhsal değil, birebir vakitte fizikî sıhhat üzerinde de olumsuz tesirler bıraktığına işaret eden Prof. Dr. Serdar Nurmedov, “Bu süreçte uyku tertibi bozulabilir, kişi geç kalkmaya ya da uykuya dalamamaya başlayabilir. Yeme alışkanlıkları değişir, iştahsızlık ya da tam zıddı çok yeme davranışı sonucu kilo artışı ya da kaybı görülebilir. Vakit içinde korku ve depresyon belirtileri derinleşir, kişi özgüveninin kaybedebilir ve ümitsizlik gelişebilir. Tüm bunların sonucunda kişi toplumsal hayattan büsbütün koparak daha derin bir izolasyon sürecine sürüklenebilir.” dedi.
Bu çeşit olaylarda gecikmeden müdahale edilmesi gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Nurmedov, “Aksi halde süreç kronikleşerek tedavi sürecini güçleştirir. Bu süreçte kimi belirtiler önemli bir riskin habercisi olabilir ve acil uzman takviyesi gerektirir. Şayet kişi iki haftadan daha uzun müddettir içe kapanmış, günlük ömür fonksiyonlarını yerine getiremeyecek hale gelip okuldan ya da işten uzaklaşmışsa, toplumsal alakalarını büsbütün kesmişse ya da gerçeklikten kopuşu çağrıştıran sözler kullanmaya başlamışsa durum ciddidir. Hele toplumsal medya hesaplarını kapatmaya başlamışsa bir genç, durum çok daha ciddidir. Bu türlü durumlarda günler değil, saatler içerisinde tedbir almak gerekir.” halinde konuştu.
Evine kapanan biri travmanın görünmeyen enkazı altında nefes almaya çalışıyor olabilir!
Benzer bir durum yaşayan bireylere yanlışsız yaklaşım ve takviyeyle içinde bulundukları sürecin büsbütün aşılabileceğini tabir eden Prof. Dr. Nurmedov, “İlk adım ekseriyetle ruhsal durum muayenesidir. Kişinin ruhsal durumu, travmanın tesirleri ve fonksiyonellik seviyesi açısından detaylı olarak değerlendirilmeli.” dedi.
Gerek görüldüğünde ilaç tedavisi ile ağır tasa, uyku bozukluğu yahut depresif belirtilerin de denetim altına alınması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Nurmedov, sözlerini şöyle tamamladı:
“Travma odaklı psikoterapiler travmaya bağlı duygusal yükün işlenmesinde tesirli formüllerdir. Kişinin günlük hayata yine iştirakini desteklemek için kademeli toplumsal aktivasyon planı uygulanabilir. Bu süreçte aile dayanağının gerçek formda organize edilmesi kıymetlidir. Bu emelle aileye psikoeğitim verilerek hem kişinin zorlandığı noktalar hem de ona nasıl dayanak olunacağı öğretilir.
Sonuç olarak konutuna kapanan bir insan yalnızca tembel, sorumsuz ya da isteksiz olmayabilir. O kişi aslında travmanın görünmeyen enkazı altında nefes almaya çalışıyordur. Görmezden gelmek değil, anlamak ve takviye olmak gerekir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
